Laatste dag

Liggend in de hangmat onder de Mangoboom schrijf ik mijn laatste verhaal van Gambia.

Na t ontbijt koop ik de 11 broden die ik nog ga uitdelen. Ik wandel het dorp in en geef de broden aan kinderen, een beetje verbaasd maar super blij worden ze in ontvangst genomen.

Bij het terugwandelen besef ik mij dat het zo bijzonder is wat ik in de afgelopen weken heb meegemaakt. Een land en zijn bevolking op deze manier leren kennen is mooi en uniek. Ik zal in Nederland nog vaak terug denken aan deze bijzondere ervaring en wie weet kom ik ooit nog eens terug.......insAllah......

Bye bye Tanji, bye bye lieve Marlies & Fleur, bye bye Petra en andere mede reizigers en bye bye THE GAMBIA

De landrover die ons richting de airport zou brengen startte niet dus met een aangeduwde landrover gaan we 15 minuten later dan gepland op weg.....

Gambiaans koken

'S ochtends vroeg wandelen we eerst naar een skil centrum, dit is een opleidingscentrum om praktische vakken te leren. Hier bezoeken we ook de bakkerij waar met behulp van Europese machines heerlijk brood wordt gebakken. Er wordt ook brood voor de hotels gebakken waardoor er een verdienmodel ontstaat voor het skillcentrum.

Na t ontbijt lopen Petra en ik naar de farmacie waar we Marianna ontmoeten, samen met haar gaan we naar de markt om onze boodschappen voor de lunch te doen. We beginnen bij de vis. De beste vis wordt uitgekozen en door een andere vrouw weer schoongemaakt. We lopen kriskras over de markt en kopen groenten en kruiden.

Met tassen vol komen we aan op de compound en begint Marianne met het maken van vuur. Eerst wordt de vis verder schoongemaakt, gevuld met kruiden en gebakken in de olie. De groenten worden schoongemaakt en ook in de olie gebakken. Daarboven op wordt de rijst gaar gestoomd. Dit alles neemt uren in beslag. We kletsen wat terwijl op de compound een vrouw aan het bevallen is.

In opdracht van de Marabu moest ik ook iets aan charity doen, ik moest 7 bananen, 9 white colarnuts en 11 broden weggeven. De bananen deel ik daar aan de kinderen uit en de colarnuts geef ik aan de vroedvrouw, die daarbij een gebed uitspreekt.

Rond 14 uur is de lunch klaar en genieten we met z'n allen van het heerlijke Gambiaanse gerecht: Benechin

Om nog even van het heerlijke weer te genieten besluiten we de dag bij Kebba op het strand.

Tijdens de zonsondergang wandelen we langs t strand terug.

S avonds wordt er nog volop djembé gespeeld rondom een kampvuur en we besluiten onze laatste avond in Gambia onder de Mangoboom.

Serrekunda market

Na het ontbijt wandel ik alleen naar de farmacie waar ik Fatouh ontmoet om met haar te regelen dat Petra en ik morgen met Marianna naar de markt gaan om met haar daarna Gambiaans te koken. Even verderop zit naast de compound van Sally een kleermaker waar ik nog een lap stof achterlaat voor een Afrikaanse outfit.

Ik wandel verder naar de visafslag en neem daar de bustaxi richting Serrekunda market. Heerlijk om zo in mijn uppie over de markt te struinen. Ik vind de vriendin van Sally terug en koop bij haar 2 leuke boodschappenmanden. Ik drink een colaatje op een terras en geniet van de drukte en de hectiek van het Gambiaanse straatbeeld. Tijdens mijn colaatje belt Marlies mij of ik voor haar nog wat lappen stof wil meenemen. Dat doe ik natuurlijk graag! Ik scoor 3 leuke lappen en krijg nog 2 meter cadeau.

De terugreis gaat weer voorspoedig met de lokale bustaxi. Ik zit naast een jongen die tickets in zijn handen heeft met allerlei voetbaluitslagen. O.a. zie ik Feyenoord/Napoli staan. Hij blijkt te gokken op voetbalwedstrijden en hoopt daar veel geld mee te verdienen. Vol trots laat hij de tickets aan mij zien. Vanavond wordt de wedstrijd gespeeld, ik heb hem veel geluk toegewenst.

Ik stap bij de visafslag over op een andere bustaxi en hier ben ik getuige van een nieuw record, maar liefst 21 personen zitten erin en natuurlijk kan ik er nog bij! Het is maar klein stukje dus ik moet er wel om lachen.

Ik mag nog 2 dagen genieten van Gambia. Ik heb geen les gegeven of gewerkt. We hebben meer ad hoc dingen gegeven en gekeken of we iets kunnen betekenen voor Gambia. Als ik in Nederland ben ga ik deze hele reis nog eens rustig laten bezinken en wellicht dat er nog een vervolg gaat komen....zoals ze hier zeggen : insAllah (het gaat gebeuren als God het wil)

S middags ga ik samen met Petra langs de taille om onze outfits op te halen. Ik ben er uiteindelijk heel blij mee.

Daarna komen Ensa en Fatouh op bezoek bij Kairoh garden met hun zoontje Ibrahim van 4 weken. We genieten van hun gezelschap en natuurlijk van de kleine Ibrahim.

De Marabuh

Met de lokale bustaxi, vol vis en kannetje met koeienmelk, rijden we naar Sanyang. Een heerlijk, mooi plekje aan de kust. Hier hebben we mooie gesprekken en genieten van een verse fruitschaal.

Terug in Kairoh garden kleden Petra en ik ons om in Gambiaanse kleding, we gaan namelijk op bezoek bij de Marabu. De Marabu is een soort gebedsheer waar je een tjutju kan vragen. Tjutju zijn papieren waar de Marabu gebeden op schrijft met bepaalde intentie.

Samen met Sulaman gaan we op weg naar Senagambia. We komen op de compound van de Marabu en worden naar een kamertje gebracht. Hier zit een man op de grond met allemaal papieren om zich heen. Petra en ik mogen op een stoel gaan zitten en Sulaman op een matras. Sulaman vertaalt voor ons maar ik denk eigenlijk dat de marabuh ook wel Engels spreekt...we mogen alletwee iets wensen. Petra vraagt om liefde en ik om gezondheid en geluk. We moeten met deze intentie een pen vasthouden. Ik weet niet hoe het komt maar ik word er emotioneel van. Ik voel van alles in deze ruimte. Als ik de pen terug geef, begint hij op een papier te schrijven en zegt hij dat hij mij wil beschermen.

Nu komt er een lastig issue van dit bezoek, de marabuh vraagt, in onze ogen, erg veel geld voor het maken van de tsjutsju, 4000 Dalasi (80 euro!). Uiteindelijk komen we tot een bedrag van 500 dalasi en moeten we de kamer uit zodat hij de tsjutsju kan maken. We wachten in de huiskamer waar een tv keihard aan staat en kinderen rond lopen en mannen op een bank zitten. Na bijna 1 uur wachten worden we bij de marabuh geroepen. Hij blijkt toch voor de personen die ik en Petra gevraagd hadden allemaal een tsjutsju gemaakt te hebben en vouwt de papiertjes op tot kleine pakketjes en maakt de pakketjes dicht met een touwtje. Op het moment dat ik mijn eigen tsjutsju in mijn hand neem voel ik een branderig plekje in mijn hand.....heel bijzonder.

We bedanken de marabuh, verlaten de compound, het is inmiddels donker. We worden uitgezwaaid door alle kinderen van de compound.

Terug in de taxi is mijn hand nog steeds warm......

Kleuter schooltje en ziekenhuis bezoek

Na het ontbijt wandelen we naar een kleuterschooltje om de hoek bij Kairoh garden. Hier zijn kinderen van 3 tot 7 jaar. Ze leren hier Engels vooral door opdreunen. Vol overgave herhalen de kleintjes de leraar.

S middags rijd ik met Marlies mee, zij heeft een afspraak in Banjul. Ik stap uit bij Kuntu, hier ontmoet ik Djungle, hij werkt bij de bloedtransfusie van een regionaal laboratorium en hij wil mij vanmiddag rondleiden. Allereerst neemt hij mij mee naar het kantoor waar ik aan allerlei mensen word voorgesteld. Wat hun functie is word mij niet helemaal duidelijk. Na deze kennismakingsronde gaan we met de auto naar Serrekunda hospital. Ook hier ontmoet ik allereerst veel mensen om vervolgens het laboratorium te bezoeken. De apparatuur ziet er verouderd uit maar werkt wel. Op iedere afdeling krijg ik te horen waar gebrek aan is, dat varieert van handschoenen, reagentia, afnamesystemen tot buisjes en dekglaasjes. Ik beloof om in Nederland te kijken of ik iets kan regelen.

Na het laboratorium bezoek ik verschillende verpleegafdelingen. Ik maak hier en daar een praatje met patiënten en verplegend personeel. Het is er druk, warm en voldoet zeker niet aan onze norm van schoon. Het medische personeel is begaan en doet, voor zover ik het kan zien, erg hun best om hun werk goed te doen.

Ik ga samen met Djungle terug naar het regionale laboratorium en zie een technische staf die niets aan het doen is en vervolgens apparatuur op een andere afdeling die stuk is waardoor de man op die afdeling niet zijn werk kan doen. Hij vertelt dat de technische staf zijn apparatuur niet kan maken. De apparatuur is afkomstig uit Zweden en nu hoopt hij dat er iemand uit Zweden komt die het kan maken.....daar word ik een beetje verdrietig van....de afwachtendheid en het feit dat er ondertussen niets gebeurd....

Tot slot zie ik de afdeling die gespecialiseerd is in Malaria. Ik ken dat zelf eigenlijk alleen maar uit de boeken dus het is wel heel interessant om het zo onder de microscoop te zien. Ook zijn er snelle testen om malaria te ontdekken. Verder verzekeren zij mij ervan dat het nog maar een zeldzaamheid is dat er mensen aan malaria overlijden. Dat vind ik dan weer heel goed nieuws.

Ik vond het een bijzondere middag met weer een hele andere indruk van Gambia.

Kraamkliniek achter in t dorpje Tanji

De Gambiaanse nacht was weer vol geluiden, krekels, soort eekhoorntjes die op de golfplaten daken springen, vogels die aan de ramen tikken en mensen die een feestje bouwen met djembé en zang. Als het dan tot slot wat stiller wordt begint de haan te kraaien en roept de imam via de moskeespeaker op tot gebed.

Na het ontbijt nemen we de lokale taxi tot het einde van het dorpje. Tinie heeft een donatie vanuit Nederland gekregen en koopt een baal rijst om deze aan de kraamkliniek te schenken. De kraamkliniek wordt gerund door jhaddy, een oudere dame die geen Engels spreekt. Vrouwen komen naar deze compound toe om te bevallen. Jhaddy helpt hun en laat ons vol trots haar instrumenten zien waarmee ze de vrouwen helpt. Als de vrouwen bevallen zijn lopen ze 2 uur na de bevalling weer naar huis met de placenta in een emmertje in hun hand en de baby op hun rug.

Tijdens ons bezoek ligt er een baby heel dik ingepakt in een wiegje. Hij blijkt met 8 maanden geboren te zijn en wordt daarom zo dik ingepakt en toegedekt , terwijl het hier 35C is.

Marihana, een van de vrouwen van deze compound, is voor het eten aan het zorgen. Zij vertelt mij dat zij een dochter van 10 jaar heeft en een Gambiaanse man. Over haar man is zij niet zo over te spreken. Zij vraagt mij of ik geen Nederlandse man voor haar kan regelen. ....

'S middags gaan we naar de compound van Sally. De mannen eten apart van de vrouwen. We eten heerlijke rijst met vis. Daarna gaan Marlies, Elsinda en ik naar de turntable (grote rotonde), hier showen 2 Nederlandse vrouwen een collectie kleding van Gambiaanse stoffen. De collectie valt helaas wat tegen. Op de terugweg stap ik uit bij de visafslag waar ik de drukte van de markt en de visafslag ervaar, heerlijk. Ik wandel alleen terug naar Kairoh garden. Ik vind het zo fijn om deze wandeling te maken, Lekker warm en stoffig.....

Na het eten gaan we het sinterklaas dobbelspel spelen. Alle creativiteit wordt in de cadeaus gelegd. Van een serenade met een ukelele, lingerie set, armbandjes tot clisma. Het wordt een hilarische, gezellige avond. Tot slot wordt de zelfgemaakte kersttal aan Tiny overhandigd.

Batakunku strand

Na t ontbijt gaan we wandelen richting Batakunku strand. Het wordt een wandeling van 1,5 uur langs de zee. Voordat we bij t strand komen zien we een dode ezel langs de kant liggen met een aantal gieren die hem aan het oppeuzelen zijn....

Tijdens de wandeling komen we een kudde koeien tegen, honden die mee wandelen en prachtige schelpen. Na 1,5 uur komen we aan bij Paradise bracht op Batakunku strand. Marlies heeft s'ochtends gebeld om te melden dat wij graag willen lunchen bij hem. Hij heeft speciaal vis voor ons gekocht. Twee uur later vragen we of we kunnen lunchen maar dat was helaas nog niet zo.....uiteindelijk werd het 15.30 voordat we aan de lunch zaten. Het was het wachten meer dan waard, wat een heerlijke vis.....

Na "de lunch " geniet ik verder van de relaxdag op t strand en de zonsondergang. Terwijl ik op een stoeltje zit om de zonsondergang te zien komt er jongen bij mij zitten die over zijn toekomst in The Gambia wil praten....het blijkt lastig te zijn....hij vraagt aan mij voor de oplossing om Gambia naar een hoger level te krijgen zodat er voor iedereen werk en een toekomst is. Ik vind de vraag moeilijk...wat kan je zeggen...ik denk dat er mogelijkheden zijn in dit land maar het zal uit de mensen zelf moeten komen en ook deze jongen leeft bij de dag en zegt letterlijk: je weet niet wat er morgen gebeurd dus ik maak geen plannen voor morgen. Terwijl hij wel aangeeft dat hij graag een business man wil worden met een eigen auto zodat hij daarmee zijn eigen geld kan verdienen. Plannen om aan een auto te komen of sowieso iets voor de toekomst heeft hij niet. Zijn school heeft hij tot zijn grote spijt niet af kunnen maken, hij was de oudste van t gezin en zijn ouders konden zijn schoolgeld niet meer betalen, hij had graag naar de universiteit in Senegal gewild....ik merk dat ik het lastig vind, zou hem graag helpen maar alleen maar geld geven is hier geen oplossing. Gambia is een mooi land met veel mogelijkheden, denk Ik, de mogelijkheden moeten ontdekt, benut en gestimuleerd worden.....nog een lange weg.

Terug van t strand lopen we langs het stuk grond dat Marlies hier gekocht heeft. Ensa is hier een huis aan het bouwen en als de Gambiaanse overheid wil meewerken wil Marlies hier haar eigen , kleinschalige, duurzame lodge gaan beginnen zodat Ensa, en wellicht nog meer mensen, een baan hebben en mensen op meerdere tijdstippen naar Gambia kunnen komen op de travel2learn manier om het echte Gambia te leren kennen.

We gaan met bustaxi terug, douchen, eten op de veranda en maken plannen voor morgen.

Ik schrijf op dit moment zittend op de veranda terwijl iedereen al terug is naar de Mangoboom. Ik merk dat het gesprek met de jongen op t strand mij bezig houdt.....hoe kan ik dit land en de prachtige, vriendelijke bevolking helpen........

Bezoek aan compound en Lamin lodge

Na wederom een heerlijk ontbijt met zelfgemaakte mangojam en pindakaas, blijkt dat mijn Afrikaanse jurk al klaar is. Fatah, de kleermaker, heeft het echt helemaal gemaakt zoals ik het wilde en t past prima.

We hebben allemaal veel spullen uit Nederland meegenomen en gaan dit in tasjes verdelen. Met deze tasjes wandelen we door t dorp en verdelen de tasjes over de verschillende compounds. Een compound is een stukje grond in t dorp waar de hele familie met elkaar woont. Sommige compounds hebben elektriciteit en een eigen diepe waterput. Marcia heeft een polaroid camera bij zich en maakt foto's van de verschillende families die ze meteen weg kan geven. Echt super leuk!

Om 12.30 vertrekken we met 17 personen in een busje, best krap en warm ( haha) richting Lamin lodge, een restaurant in mangroven gebied. Het laatste stuk er naar toe is bijna onbegaanbaar en lijkt wel een kermisattactie. Aangekomen blijkt het meer dan de moeite waard! Een idyllisch plekje waar we heerlijk kunnen lunchen. Daarna vertrekken we met een bootje om over de rivier langs de mangrovebossen te varen. We stoppen bij een zandbak waar mensen kokkels zoeken en zwemmen. Het is een heerlijk ontspannen boottochtje en zo is de dag omgevlogen en hebben we genoten van prachtig Gamia.